زمانی نه چندان دور، روزهای سرد سال با تعطیلی به دلیل برودت هوا و بارش برف سنگین عجین می شد، اما دل ها گرم بود به آسمان آبی و زمین سفید. حال چند سالی است که با ورود فصل سرما، پدیده وارونگی رخ می دهد و دودی خاکستری آسمان بیشتر شهرها را احاطه می کند؛ چالشی که نه رمقی برای جسم می گذارد و نه نایی برای زندگی. بغرنج بودن این چالش آلودگی هوا زمانی بیش ازپیش حاد می شود که به گفته غلامرضا پیوندی، سرپرست بهداشت و اچ اس ای سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت، تنفس هوای آلوده، آسیب ها و عوارض جبران ناپذیری را برای سلامت جسم و روح به دنبال داشته باشد که با حفظ نکاتی، می توان بازی آلاینده ها را خنثی کرد.
این روزها که پا در فصل سرد سال گذاشته ایم، بیشتر از همیشه با آلودگی هوا در شهرهای بزرگ و صنعتی روبه رو هستیم؛ روزهایی که حتی نفس کشیدن در آن، برای سلامت مضر است، زیرا نفس کشیدن در این حجم از آلودگی می تواند عامل بسیاری از مشکلات جسمی و مشکلات روحی مثل استرس و اضطراب باشد. یافتن راهکارهای کاهش تأثیر این آلاینده ها بر بدن، بهانه ای شد تا خبرنگار «مشعل» با غلامرضا پیوندی، رئیس بهداشت و HSE سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت گفت وگو کند.
ثبت 8 میلیون نفر مرگ خاموش
سرپرست بهداشت و HSE سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت با تأکید بر اینکه آلودگی هوا و اقلیم و تأثیر آن بر سلامت، موضوع مهمی است که همواره در جهان موردبحث قرار می گیرد، تصریح کرد: مطالعات سازمان بهداشت جهانی نشان می دهد آلودگی هوا بر میزان مرگ ومیر انسان اثر دارد؛ به ویژه آن که باعث تشدید بیماری های قلبی و عروقی، بیماری های تنفسی و سرطان ها می شود. حتی این سازمان با بررسی مشکلات سیستم عصبی و روانی اعلام کرده است که این نوع آلودگی به افزایش بیماری های روحی روانی، پرخاشگری، بی خوابی هم می انجامد. اوضاع وقتی وخیم تر می شود که بدانیم جذب آلودگی های محیطی از راه تنفس مادر باردار، سبب ایجاد اختلالات در رشد مغز و سیستم عصبی جنین، همچنین تولد نوزادان زودرس، نارس، با وزن پایین می شود.
پیوندی بابیان اینکه ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون نفوذپذیری بسیار بالایی در راه های تنفسی دارد،یادآور شد: طبق آمار سازمان جهانی بهداشت، بیش از 8 میلیون مرگ بر اثر آلودگی هوا در جهان اتفاق می افتد که در این میان کودکان زیر پنج سال در معرض خطر بیشتری قرار دارند. در کشور ما هم بر اساس داده های گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، بیماری ها و مرگ های منتسب به آلودگی هوا در ۵۷شهر کشور و در جامعه آماری افزون بر ۴۸ میلیون نفر طی سال گذشته، بیش از ۳۰ هزار و ۶۹۲ نفر برآورد شده است. مهم آنکه افرادی که سن بالای ۶۵ سال دارند یا افرادی که در معرض ژن های ابتلا به سرطان نهفته هستند، همچنین افرادی که بیماری های تنفسی، ریوی، قلبی و عروقی دارند و زنان باردار و خردسالان، از افراد پر ریسک هستند و در مواجهه با آلودگی هوا، بیش از همه نیاز به مراقبت دارند و نکته مهم تر اینکه آلودگی هوا استعداد ابتلا به بیماری های تنفسی - ویروسی را هم دوچندان و سیستم ایمنی بدن را تضعیف می کنند.
راهکارهای مقابله با آلودگی هوا
سرپرست بهداشت و HSE سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت با اشاره به اینکه در وهله نخست، باید به اطلاعیه های کمیته بحران و جدول آلاینده ها و سطح آلودگی توجه کرد؛ بخصوص افراد در معرض خطر بیشتر رعایت کنند و در موارد غیرضروری از خانه خارج نشوند، گفت: یادمان باشد علاوه بر وظیفه فردی در حوزه سلامت، یعنی خودمراقبتی، یک وظیفه هم در حوزه محیط زیست داریم، یعنی اگر بتوانیم رفت وآمدها را کمتر کنیم، آلودگی را کاهش داده ایم و دست به دست هم، آینده کره زمین را بهتر خواهیم کرد. پیوندی ادامه داد: در وهله دوم، توجه به نکات تغذیه سالم بسیار تأکید می شود. باید توجه داشت که آلودگی هوا به دلیل وجود ذرات ریز معلق، قابل نفوذ در مواد غذایی رها شده در فضای باز هستند پس شست وشوی میوه ها و سبزیجات و نگهداری مواد غذایی در ظروف مناسب به شدت توصیه می شود تا باعث جذب نشدن آلاینده ها در بدن افراد شود. همچنین در روزهای آلوده سال، استفاده از مواد غذایی سالم مانند سبزیجات، روغن های سالم غیرجامد، ویتامین E و C که آنتی اکسیدان های ارزشمندی دارند، به مقابله با تأثیرپذیری آلاینده ها در بدن کمک می کند؛ بنابراین مصرف دو واحد میوه و شش واحد سبزیجات، مصرف حبوبات، تخم مرغ، ماهی، روغن های سالم و مصرف مکمل های امگا ۳ و مولتی ویتامین به اندازه لازم توصیه می شود. وی با تأکید بر مصرف مایعات و آب زیاد که باعث دفع مواد سمی از بدن و حفظ سلامتی انسان می شود، تصریح کرد: استفاده از ماسک ها در هوای آلوده، نگهداری گل وگیاه در داخل خانه و محیط اطراف هم از مواردی است که به حفظ افراد در برابر آلاینده ها کمک می کند. فراموش نکنیم هرچند فعالیت بدنی، یکی از مهم ترین ارکان سبک زندگی سالم است، اما در روزهای آلوده، ورزش و تنفس عمیق در فضای باز، هوای آلوده بیشتری را وارد بدن می کند، بنابراین بهتر است در فضای باز، فعالیت بدنی انجام نشود.
رئیس بهداشت و HSE سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت افزود: به طورکلی توصیه ها به چند گروه محدودیت های ترددی، تغذیه سالم، خودمراقبتی و استفاده از ماسک ها دسته بندی می شود که رعایت آنها کمک شایانی به حفظ و سلامت افراد می کند.
رصد سلامت کارکنان
پیوندی درباره راهکارهای بهداشت و درمان صنعت نفت در خصوص مقابله با آلودگی هوا گفت: به تازگی میان اچ اس ای وزارت نفت با سازمان بهداشت و درمان مکاتباتی انجام شده مبنی بر اینکه دستورعملی در بخش سلامت کار داشته باشیم و افراد دارای بیماری خاص و مادران باردار در واحدهای این وزارتخانه شناسایی و اعلام شوند تا بتوانند از دورکاری استفاده کنند و کمتر در معرض هوای آلوده قرار گیرند. این کار شروع و مطالعات لازم انجام شده که دستورعمل آن به زودی اعلام خواهد شد.
وی ادامه داد: در واحد سلامت خانواده و کار هم در دو حوزه مراقبت کارکنان و خانواده های صنعت نفت اقدام هایی در حال انجام است که برای شاغلین، پرونده سلامت کار به صورت الکترونیک در معاینات دوره ای و برای خانواده ها هم سلامت خانواده پیگیر است و مراقبت هایی در بحث آلودگی هوا در حوزه پزشک خانواده و درمان مانند مشاوره های تغذیه و پزشکی انجام می شود و هر جایی که افراد نگران هستند می توانند به مراقبان سلامت خود مراجعه و ضمن مشاوره، اطلاعات مناسب دریافت کنند. خوشبختانه بیشتر مراکز، مشاور تغذیه دارند. پیوندی در پایان این گفت وگو با اشاره به اینکه اگر بحث اقلیم و تغییرات آب وهوایی نخستین خطر برای ادامه بقای بشریت باشد، دریافت اطلاعات نادرست دومین خطر محسوب می شود، گفت: متأسفانه در حوزه رسانه های نامعتبر، انتقال اطلاعات نادرست به شدت زیاد شده است که با دریافت اطلاعات نادرست، تصمیم های نادرست و استرس و اضطراب در افراد دوچندان می شود. بر همین مبنا، به تمام افراد توصیه می کنیم برای حفظ سلامت خود و خانواده و جامعه، استفاده از مراجع معتبر رسانه ای و عدم استفاده از رسانه های نامعتبر را جدی بگیرند.