حمایت از بیماران کلیوی به مناسبت از هفته بیماران کلیوی

به مناسبت هفته جهانی بیماران کلیوی در ادامه مطلبی می خوانیم:

کلیه ها دو اندامی هستند که در دو طرف ستون مهره های شما، در قسمت میانی پشت و دقیقاً در بالای کمر قرارگرفته اند. این اندامها چندین وظیفه حیاتی را بر عهده دارند: خون را از مواد زائد و مایعات اضافی پاک میکنند؛ تعادل نمک و مواد معدنی را در خون حفظ کرده و به تنظیم فشارخون کمک می کند.

زمانی که کلیه ها دچار آسیب میشوند، مواد زائد و مایعات در بدن تجمع یافته که منجر به تورم مچ پا، استفراغ، ضعف، خواب نامناسب و کم عمق شدن تنفس میشود و نهایتاً در صورت عدم درمان، ممکن است فعالیت کلیه های بیمار کاملاً متوقف شود. عدم کارکرد کلیه ها یک وضعیت وخیم و کشنده است.

بیماری مزمن کلیه،  اختلال طولانی  مدتی است که طی آن کلیه ها کارکرد مناسبی ندارند. وظیفه کلیه ها دفع مواد زائد و کنترل حجم و ترکیب مایعات بدن است و متابولیسم ویتامین Dرا نیز تنظیم می کنند.

نشانه های بیماری مزمن کلیه چیست؟

نارسایی کلیه ممکن است در ابتدا فاقد هرگونه علامتی باشد. زمانی که کارکرد کلیه ها کاهش می یابد، نشانه های بیماری مربوط به ناتوانی در تنظیم آب و الکترولیت ها، اختلال در دفع مواد زائد از بدن و کاهش تولید گلبول های قرمز بروز خواهند یافت.

اسیدوز متابولیک یا افزایش اسیدیته خون به دلیل ناتوانی در تولید بی کربنات رخ می دهد که با افزایش متابولیسم آنزیمی و اکسیژنی به نارسایی کلیه منجر خواهد شد. نخستین گام در درمان بیماری مزمن کلیه تشخیص بیماری در مراحل اولیه است. نشانه های بیماری های کلیه عبارتند از:

حالت تهوع و استفراغ

کاهش حجم ادرار

تورم خصوصا در ناحیه مچ پا و پف کردگی اطراف چشمها

احساس طعم ناخوشایند در دهان و بویی شبیه ادرار در هنگام تنفس

خستگی مداوم و کاهش عمق تنفس

کاهش اشتها

افزایش فشارخون

انقباضات عضلانی به ویژه در پاها

رنگ پریدگی پوست

خشکی شدید و خارش پوست

در کودکان: خستگی بیش ازحد و خواب آلودگی، کاهش اشتها و اختلال در رشد بدن.

درصورتی که یکی از نشانه های ذکرشده که می تواند علامت اخطاردهنده بیماری کلیه باشد را ملاحظه کردید با پزشک در خصوص کلیه مشورت کنید. متأسفانه در برخی از مبتلایان تا زمانی بخش عمده کارکرد کلیه از دست نرفته باشد، هیچگونه علامتی مشاهده نمی شود؛ این امر نشان می دهد که چرا جلوگیری از پیشرفت بیماری از طریق رژیم غذایی، ورزش و دارو بسیار مشکل است.

علل ایجاد بیماری مزمن کلیه چیست؟

آسیب و کاهش کارکرد کلیه اگر بیش از 3 ماه به طول انجامد بیماری مزمن کلیه (CKD) نامیده می شود.

بیماری مزمن کلیه عارضه ای بسیار خطرناک است، زیرا ممکن است تا پیش از آنکه آسیب قابل توجه و جبران ناپذیری به کلیه وارد شود فاقد هرگونه نشانه ای باشد. دیابت (نوع 1 و 2 ) و فشار خون بالا متداول ترین علل بیماری مزمن کلیه است.

در مبتلایان به فشارخون بالا، کنترل فشارخون اهمیت ویژه ای در پیشگیری از ابتلا به بیماری مزمن کلیه دارد. نژاد، جنسیت، سن و سابقه خانوادگی چهار عامل خطر برای ابتلا به بیماری مزمن کلیه محسوب می شوند. سایر عوامل خطر شامل موارد زیر هستند:

اختلالات سیستم ایمنی مانند بیماری لوپوس و بیماری های مزمن ویروسی نظیر ایدز، هپاتیت B و C عفونت های مجاری ادراری زمانی که کلیه ها را درگیر کند.

نقایص مادرزادی کلیه که در زمان تولد رخ می دهند، غالبا درنتیجه انسداد مجاری ادراری یا بدشکلی هایی که کلیه را تحت تأثیر قرار می دهند ایجاد می شوند. یکی از متداول ترین این نقایص، ایجاد مکانیسم شبه دریچه ای میان مثانه و مجاری دفع ادرار است. گاهی اوقات این نقایص در دوران جنینی تشخیص داده می شود که غالبا با کمک جراحی قابل اصلاح است. داروها و سموم در صورت استفاده طولانی مدت می توانند عامل خطر محسوب شوند؛ مانند استفاده بیش ازحد از داروهای ضدالتهاب مانند ایبوبروفن و ناپروکسن و تزریق وریدی برخی از داروهای مخدر.

مدیریت تغذیه در بیماری کلیوی:

زمانی که مبتلا به بیماری مزمن کلیه هستید، رژیم غذایی بخش مهمی از برنامه درمانی شما محسوب می شود. درصورتی که بیماری کلیوی شما در طی مراحل مختلف درمان ازجمله همودیالیز، دیالیز صفاقی، هموفیلتراسیون و پیوند کلیه شدت یابد، رژیم غذایی توصیه شده نیز ممکن است تغییر یابد. استفاده از یک رژیم غذایی جدید بخش مهمی از روند درمانی شما است. این امر نه تنها باعث می شود احساس بهتری داشته باشید، بلکه به پیشگیری از عواقب بیماری کلیوی نظیر احتباس و افزایش میزان مایعات در خون، افزایش پتاسیم در خون، بیماری استخوانی و کاهش وزن کمک خواهد کرد.

ازآنجا که به دلیل تفاوتهای افراد مختلف، نیازهای آنان نیز متفاوت و منحصربه فرد هستند، توصیه های تغذیه ای می بایست بر اساس تعدادی از عوامل در خصوص نیازهای تغذیه ای شما ارائه شود این عوامل عبارت اند از: مرحله بیماری، نوع درمان، نتایج بررسی های آزمایشگاهی و وجود سایر بیماری ها و اختلالات همزمان.  

می دانیم که کارکرد کلیه برای پاک سازی خون از مواد زائد و دفعی حاصل از تغذیه ضروری است. کلیه ها ترکیبی پروتئینی حاصل از متابولیسم غذایی به نام اوره، سدیم، پتاسیم و فسفر را در ادرار ترشح می کنند این مواد زمانی که کارکرد کلیه مختل شده باشد، میتوانند در خون افزایش یابند. استفاده از یک رژیم غذایی محدود و خاص می تواند به کاهش تجمع این مواد در خون و اثرات آن کمک کند.

هرکدام از کلیه‌های ما به اندازه یک موشواره (ماوس) کامپیوتر هستند و هر ۳۰ دقیقه تمام خون بدن ما را فیلتر می‌کنند. آن‌ها سخت کار می‌کنند تا مواد زائد، سموم و مایعات اضافی را از بدن دفع کنند.

بیماری کلیوی، یک نگرانی عمده برای سلامت عمومی است. متاسفانه در بسیاری از موارد، این بیماری تا زمانی که بسیار پیشرفت نکرده باشد، یعنی زمانی که فرد نیاز به دیالیز یا پیوند دارد، تشخیص داده نمی‌شود.

نکته کلیدی، تشخیص به موقع اختلال عملکرد کلیه، پیش از پیشرفت بیماری است. انجام آزمایشهای منظم به صورت دوره‌ای برای همه‌ی افراد بسیار مهم است، اما این موضوع برای افراد در معرض خطر، یعنی مبتلایان به دیابت، فشار خون بالا، بیماری قلبی، افراد چاق و کسانی که سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری کلیوی دارند، اهمیتی دو چندان دارد.

کارهایی که کلیه‌های سالم انجام می‌دهند:

تنظیم مایعات بدن

دفع مواد زائد و سموم از خون

ترشح هورمون تنظیم فشار خون

فعال کردن ویتامین D برای حفظ سلامت استخوان‌ها

ترشح هورمون تنظیم تولید گلبول‌های قرمز

حفظ تعادل مواد معدنی بدن (سدیم، فسفر، پتاسیم)

مشکلاتی که بیماری کلیوی می‌تواند منجر به آن‌ها شود:

بیماری قلبی

حمله قلبی و سکته مغزی

فشار خون بالا

ضعیف شدن استخوان‌ها

آسیب اعصاب (نوروپاتی)

نارسایی کلیه

کم‌خونی یا کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون

مرگ.

دانستن اینکه آیا در معرض خطر ابتلا به بیماری کلیوی هستیم یا خیر، اولین قدم برای داشتن یک زندگی سالم‌تر است.

  عواملی که می‌توانند خطر اصلی احتمال ابتلا به بیماری‌های کلیوی را بیشتر کنند، عبارتند از: دیابت، فشار خون بالا، بیماری قلبی، سابقه خانوادگی ابتلا به نارسایی کلیه و چاقی.

سایر عوامل خطر ابتلا به بیماری کلیوی عبارتند از:

سن 60 سال یا بیشتر

وزن کم هنگام تولد

استفاده طولانی مدت از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن

عفونت‌های مزمن دستگاه ادراری

سنگ کلیه

چگونه سالم بمانیم:

کنترل فشار خون

مدیریت سطح قند خون

کاهش مصرف نمک

پرهیز از مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مثل ناپروکسن و سایر داروهای آسیب‌رسان به کلیه، بدون مشورت پزشک

مصرف پروتئین به میزان متوسط (طبق دستور پزشک)

تزریق سالانه واکسن آنفلوانزا

برای این منظور:

به طور منظم ورزش کنیم.

وزن خود را متعادل نگه‌داریم.

یک رژیم غذایی متعادل و مغذی داشته باشیم.

سیگار را ترک کنیم و در معرض دود سیگار دیگران نیز قرار نگیریم.

از مصرف الکل خودداری کنیم.

به میزان کافی آب بنوشیم.

با مشورت با پزشک سطح کلسترول خون را کنترل کنیم.

به صورت سالانه با مراجعه به پزشک وضعیت سلامتی خود را ارزیابی کنیم.

از سابقه پزشکی خانواده خود آگاه باشیم.