ذات‌الریه، پنومونی یا سینه‌پهلو، یک اختلال التهابی تنفسی است که به‌واسطه باکتری‌ها، ویروس‌ها یا عفونت‌های قارچی ایجاد می‌شود که عملکرد کیسه‌های هوایی ریه‌ها به نام «آلوئول» را مختل می‌کند. این امر منجر به تجمع مایع یا چرک در کیسه‌های هوا می‌شود و تنفس را دشوار می‌کند.
به گزارش پایگاه روابط عمومی بهداشت و درمان صنعت نفت گچساران؛ ذات‌الریه یک بیماری مسری است و می‌تواند برای افرادی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند به‌ویژه در کودکان و افراد مسن کشنده باشد. این بیماری در اصل به‌عنوان بزرگ‌ترین قاتل عفونی کودکان و بزرگسالان است، سالانه میلیون‌ها نفر را درگیر می‌کند و اصلی‌ترین قاتل کودکان زیر پنج سال در جهان به‌شمار می‌رود.
مبارزه با این قاتل سرسخت هرگز به‌اندازه امروز فوریت نداشته است چراکه ذات‌الریه تنها در سال ۲۰۱۹ جان ۲.۵ میلیون نفر از جمله ۶۷۲ هزار کودک را گرفت و مرگ و میر ناشی از عفونت‌های تنفسی در سال ۲۰۲۱ با افزوده شدن مرگ و میر ۳.۶ میلیون نفری ناشی از کووید -۱۹ این آمار را به شش میلیون نفر رساند. این امر به‌معنای مرگ یک نفر در هر ۱۳ ثانیه است حال آن‌که هیچ عفونت دیگری چنین باری از مرگ و میر را به جهان تحمیل نمی‌کند.
تاریخچه روز جهانی ذات‌الریه
با توجه به آمار بالای بیماری پنومونی در کشورهای در حال توسعه و آگاهی نسبتاً کم از این بیماری در کشورهای توسعه یافته، جامعه بهداشت جهانی ۱۲ نوامبر را روز جهانی ذات‌الریه (سینه پهلو) اعلام کرده است که روزی جهت اقدام علیه این بیماری است.
روز جهانی ذات‌الریه، رویکردی برای مبارزه با خطر عفونت‌های تنفسی و مهار تلفات ناشی از نبود آگاهی در مورد آن، همچنین قرار دادن سازمان‌های مرتبط در یک پلت‌فرم واحد در راستای ایجاد فرصتی برای دسترسی همه اقشار جامعه به اطلاعات لازم درباره این بیماری عفونی قابل پیشگیری است. این روز برای نخستین بار در سال ۲۰۰۹ و توسط ائتلاف جهانی مقابله با ذات‌الریه کودکان برگزار شد.
هدف از روز جهانی ذات‌الریه آموزش و اطلاع‌رسانی به مردم در مورد خطرات ناشی از بی‌توجهی به شرایطی بود که منجر به ذات‌الریه یا مشکلات مرتبط با آن می‌شود. با بیش از ۱۰۰ سازمان مختلف مرتبط با این بیماری، روز جهانی ذات‌الریه توسط انجمن حمایت از کودکان، شورای جهانی بهداشت، مؤسسه واکسن سابین و همچنین توسط سفیران معروف کودکان مانند «گوئینت پالترو» و «هیو لوری» مورد حمایت قرار گرفت و به مناسبتی تبدیل شد که هر ساله در دوازدهم نوامبر برگزار می‌شود. روز جهانی ذات‌الریه فرصتی را برای مردم فراهم می‌کند تا آموزش ببینند، آگاهی خود را در زمینه بیماری افزایش دهند و برای نیازهای کودکانی به مبارزه بپردازند که در اثر این بیماری قابل پیشگیری جان خود را از دست می‌دهند.
علائم ذات‌الریه یا پنومونی
علائم ذات‌الریه با توجه به سن و سلامت عمومی فرد متفاوت است، برخی از این علائم عبارت‌اند از:
سرفه که ممکن است باعث خلط (مخاط) شود، تب، تعریق یا لرز، تنگی نفس که هنگام انجام فعالیت‌های عادی یا حتی هنگام استراحت اتفاق می‌افتد، درد قفسه سینه که هنگام نفس کشیدن یا سرفه شدیدتر می‌شود، احساس خستگی، بی‌اشتهایی، حالت تهوع یا استفراغ و سردرد.
انواع سینه پهلو یا ذات‌الریه
پنومونی را می‌توان با توجه به محل یا زمان درگیری طبقه‌بندی کرد:
* پنومونی بیمارستانی (HAP): این نوع پنومونی باکتریایی در مدت اقامت در بیمارستان به وجود می‌آید. می‌تواند جدی‌تر از انواع دیگر باشد، زیرا باکتری‌های موجود ممکن است در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم‌تر باشند.
* پنومونی اکتسابی از جامعه (CAP): پنومونی اکتسابی از جامعه به ذات الریه‌ای که در خارج از یک مکان پزشکی به وجود می‌آید، اشاره دارد.
* پنومونی ناشی از ونتیلاتور (تهویه) (VAP): وقتی افرادی که از دستگاه تهویه هوا استفاده می‌کنند، دچار پنومونی شوند، به آن VAP گفته می‌شود.
* پنومونی آسپیراسیون: پنومونی آسپیراسیون هنگامی اتفاق می‌افتد که باکتری‌ها از طریق غذا، نوشیدنی یا بزاق به ریه‌ها وارد شوند و یا مشکل در بلع وجود داشته باشد.
جلوگیری از ذات‌الریه
واکسیناسیون، ترک سیگار، شستشوی دست‌ها، استراحت کافی، رژیم غذایی سالم و ورزش منظم در پیشگیری از پنومونی تأثیر زیادی دارند.
گفتنی است روز جهانی ذات‌الریه 2024، با موضوع و شعار "هر نفس مهم است: در مسیر خود سینه پهلو را متوقف کنید" برگزار شد.