دکتر رجبی : هپاتیت (hepatitis) نوعی التهاب کبد است که مصرف الکل، عوارض داروها، بیماری خودایمن و برخی از سموم آن را به وجود می‌آورند. در بین تمامی موارد موثر عفونت‌های ویروسی شایع‌ترین علت بروز هپاتیت محسوب می‌شوند.
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی بهداشت ودرمان صنعت نفت غرب کشور:هفته ملی اطلاع رسانی هپاتیت از اول تا هفتم آبان هر سال، با هدف پیشگیری از این بیماری به وسیله ارتقای دانش و آگاهی مردم و تقویت برنامه‌های پیشگیرانه، غربالگری و کنترل هپاتیت‌های ویروسی برگزار می‌شود.
به همین مناسبت دکتر مهدی رجبی مسئول عملیات سلامت و بحران بهداشت ودرمان صنعت نفت غرب کشور هپاتیت را که عامل اصلی التهاب کبدی به‌شمار می‌آید در 5 گروه A، B، C، D و E دسته‌بندی می‌کنند.
کبد در عملکردهای حیاتی بدن همچون متابولیسم نقش مهمی دارد. این عضو بدن که در قسمت فوقانی راست شکم قرار گرفته با تولید صفرا برای هضم غذا، فیلتر کردن سموم، دفع کلسترول، هورمون‌ها و عوارض دارو، تجزیه کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و پروتئین‌ها، فعال‌سازی آنزیم‌های ضروری، ذخیره گلیکوژن، مواد معدنی و ویتامین‌ها به عملکرد بهتر بدن کمک می‌کند
هپاتیت چیست؟
به وضعیت التهابی کبد hepatitis می‌گویند. عفونت ویروسی عامل اصلی بروز این بیماری است اما می‌توان عوامل دیگر همچون نتیجه ثانویه داروها، سموم، الکل و بیماری هپاتیت خودایمن را در ایجاد آن موثر دانست. نوع خودایمنی این بیماری زمانی رخ میدهد که بدن علیه بافت کبد آنتی‌بادی‌هایی تولید کند.خوب است بدانیم که هپاتیت (hepatitis) یک بیماری خاموش بوده و زمانی علائم آن بروز پیدا می‌کنند که کبد دچار آسیب شدیدی شده باشد
انواع هپاتیت (hepatitis)
التهاب کبد به صورت 5 گروه A، B، C، D و E هپاتیت دسته‌بندی می‌شود که هر یک توسط ویروس متفاوتی ایجاد خواهند شد. در ادامه با انواع بیماری hepatitis ویروسی آشنا می‌شوید:
هپاتیت A
این نوع التهاب کبدی بر اثر عفونت ویروس هپاتیت A یا همان (HAV) ایجاد می‌شود و یک بیماری حاد کوتاه مدت به‌شمار می‌آید.
هپاتیت B
ویروس هپاتیت B یا (HBV) عامل اصلی بروز این بیماری است که به صورت عفونت مزمن و طولانی مدت ایجاد می‌شود.
هپاتیت C
HCV ناشی از هپاتیت C است و در دسته شایع‌ترین بیماری عفونی منتقل شونده از طریق خون قرار می‌گیرد. این بیماری به صورت طولانی مدت و مزمن ظاهر می‌شود.
هپاتیت D
این بیماری که بسیار نادر است زمانی رخ میدهد که فرد به hepatitis B مبتلا شده باشد. درواقع فرد بدون التهاب کبدی از نوع B نمی‌تواند به HDV یا دلتا هپاتیت مبتلا شود. در حال حاضر تنها 5 درصد از افرادی که به HBV مبتلا هستند درگیر hepatitis D شده‌اند.
هپاتیت E
در مناطقی که بهداشت فردی و اجتماعی رعایت نمی‌شود، احتمال ابتلا به هپاتیت E یا همان HEV افزایش پیدا می‌کند. زیرا این نوع التهاب کبدی بر اثر انتقال از آب دارای ویروس hepatitis E خصوصا آب آلوده به مدفوع انسانی ایجاد می‌شود. این بیماری نوعی عفونت حاد است که برای زنان باردار بسیار خطرناک خواهد بود.
علل Hepatitis
در جدول زیر دلایل ایجاد التهاب کبدی ناشی از عفونت ویروسی را مشاهده می‌کنید:
نوع هپاتیت راه مشترک انتقال
A قرار گرفتن در معرض آب و غذای آلوده به HAV
B تماس با مایعات آلوده بدن به HBV همچون ترشحات واژن، خون و مایع منی
C تماس با مایع منی، خون و ترشحات واژن آلوده به HCV
D تماس با خون آلوده به HDV
E قرار گرفتن در معرض آب و غذای آلوده به HEV
علت ابتلا به هپاتیت غیرعفونی
این بیماری معمولا نتیجه یک عفونت است اما عوامل دیگری می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند. آن‌ها عبارتند از:
- الکل: مصرف بیش از حد این ماده تاثیر مستقیمی بر سلول‌های کبدی می‌گذارد که در طولانی مدت منجر به ضخیم شدن یا ایجاد زخم بر روی کبد همچون سیروز کبدی و نارسایی کبدی خواهد شد.
- سموم: استفاده نادرست از داروها و قرار گرفتن در معرض برخی سموم میتواند در بلندمدت باعث بروز Hepatitis شود.
- پاسخ سیستم خودایمنی: در برخی مواقع سیستم ایمنی بر علیه بافت کبد حمله می‌کند و باعث بروز التهاب خفیف تا شدید می‌شود. این بیماری در زنان 3 برابر بیشتر از مردان گزارش شده است.
علائم هپاتیت
hepatitis مزمن مانند B و C معمولا با علائمی همراه نیستند، مگر این‌که عملکرد کبد به‌دلیل آسیب شدید مختل شود. اما افراد مبتلا به هپاتیت حاد پس از گذشت مدت کوتاهی از ابتلا به این بیماری با علائم زیر مواجه می‌شوند:
خستگی
درد شکم
ادرار تیره
مدفوع رنگ پریده
از دست دادن اشتها
علائمی مشابه آنفولانزا
ماهش وزن غیرقابل توضیح
زردی پوست و چشم‌ها ناشی از بیماری زردی
هپاتیت مزمن به آرامی روی میدهد، بنابراین ممکن است این علائم و نشانه‌ها بسیار خفیف باشند، از همین‌رو معمولا جدی گرفته نمی‌شوند.
راه‌کارهایی برای پیشگیری از Hepatitis بهترین روش‌ها شامل موارد زیر هستند:
واکسن
برای پیشگیری از ابتلا به HAV واکسن هپاتیت A موجود است. این واکسن برای کودکان در 12 تا 18 ماهگی تزریق می‌شود و دارای دو مرحله است. بزرگسالان این واکسن را به صورت ترکیبی با نوع B دریافت می‌کنند.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) واکسن هپاتیتB را برای نوزادان توصیه می‌کند. این واکسن دارای 3 مرحله است که در 6 ماه ابتدایی زندگی نوزاد تزریق می‌شود. همچنین کادر درمانی و پزشکی ملزم به دریافت این واکسن هستند.
تاکنون برای Hepatitis C، E واکسنی ساخته نشده است.
دریافت واکسن HBV از ابتلا به هپاتیت D جلوگیری می‌کند
رعایت بهداشت
ویروس عفونی التهاب کبد (Hepatitis) با تماس مایعات بدن، آب و غذای آلوده از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. بنابراین برای پیشگیری از این بیماری باید خطر تماس را به حداقل رساند.
رعایت بهداشت میتواند شما را از ابتلا به انواع مختلف هپاتیت خصوصا نوع A و E که تا مدتی در محیط باقی می‌مانند، حفظ کنند. بنابراین بهتر است هنگام سفر به مناطق و کشورهایی که این بیماری در آنجا شیوع بالایی دارد، از استفاده موارد زیر اجتناب کنید:
یخ
آب محلی
صدف خام یا نیم‌پز
میوه و سبزیجات خام
رعایت موارد زیر شما را از ابتلا به Hepatitis B، C، D در امان نگه می‌دارد:
عدم تماس با خون ریخته شده
عدم استفاده از مسواک دیگران
عدم استفاده از سوزن‌های مشترک
عدم استفاده از تیغ یا ریش‌تراش دیگران
هپاتیت B و C از طریق تماس جنسی نزدیک قابل انتقال است.
عوارض hepatitis
هپاتیت مزمن B یا C اغلب میتواند مشکلات جدی سلامتی را در پی داشته باشد. از آنجا که ویروس کبد را تحت تأثیر قرار میدهد، افراد مبتلا به هپاتیت مزمن B یا C در معرض خطرات زیر قرار دارند:
سیروز
بیماری مزمن کبد
سرطان کبد یا کارسینیوم (carcinoma)
نارسایی کبد (این بیماری با خونریزی، تجمع مایع در شکم(ascites)، افزایش فشارخون(portal hypertension)، نارسایی کلیه، خستگی ناشی از انسفالوپاتی کبدی یا مرگ همراه است.)
نتیجه
هپاتیت (hepatitis) در اغلب موارد بدون علامت ایجاد می‌شود یا نشانه‌های آن پس از آسیب شدید کبدی بروز پیدا می‌کند. از همین رو در چکاپ سالانه خود آزمایشات مرتبط با این بیماری باید جدی گرفته شود