باروری پایین و امید به زندگی طولانی‌تر منجر به پیری جمعیت می‌شود.
به مناسبت روز جهانی جمعیت و تنظیم خانواده در ادامه مطلبی می خوانیم:
11 جولای هر سال، روز جهانی جمعیت نام گرفته است تا اهمیت مسائل جمعیت
بار دیگر در این روز مورد توجه قرار گیرد. روزی که به یک دلیل خاص چنین عنوانی را
از آن خود کرده است، در 11 جولای سال
1987 جمعیت جهان به 5 میلیارد نفر رسید و این اتفاق بهانه‌ای شد تا برنامه توسعه
سازمان ملل متحد در سال 1989 آن را به عنوان روز جهانی جمعیت انتخاب کند.
اهمیت روز جهانی جمعیت
حتما شما هم می‌دانید که در حال حاضر جمعیت جهان از 7 میلیارد نفر
فراتر رفته است. در 35 سال گذشته جمعیت جهان بیش از 2 میلیارد نفر بیشتر شده است،
موضوعی که جای تأمل دارد. مسائل جمعیتی، نکات بسیاری را شامل می‌شود، از تنظیم خانواده،
برابری جنسیتی و اثرات زیست‌محیطی جمعیت گرفته تا نگرانیهای حقوق بشری.
روز جهانی جمعیت زمانی برای برجسته‌کردن مشکلات فزایندۀ جمعیتی در جهان
است. جهان منابع محدودی دارد که ناپایدار هستند، این نکته به ما یادآوری می‌کند که
افزایش بیش از اندازۀ جمعیت جهان، می‌تواند مسئله‌ای جدی و مشکل‌زا باشد. از سوی
دیگر آگاهی از تأثیر جمعیت بیشتر بر روند توسعۀ کشورها و همین‌طور وضعیت محیط زیست
هم بسیار مهم است. هرچه تعداد افراد در جهان
افزایش یابد، منابع مالی کمتری به برنامه‌های توسعه‌ای اختصاص خواهد یافت. از سوی
دیگر جمعیت بیشتر، منابع طبیعی بیشتری برای زندگی نیاز دارد، مسئله‌ای که می‌تواند
اثرات بدی بر محیط زیست کشورها بگذارد.
افزایش جمعیت همچنین مشکلات سلامتی زنان در دوران بارداری و زایمان را
افزایش می‌دهد و نیاز به تنظیم خانواده، برابری جنسیتی و سلامت مادر را بیش از هر
زمان دیگری مهم جلوه می‌دهد. نکتۀ دیگر آن است که افزایش جمعیت بر جامعه فشار
مضاعفی وارد می‌کند، زیرا در جمعیت بزرگ‌تر امکان بروز جنایات، به‌ویژه در زمینۀ
نابرابری جنسیتی و حقوق بشر بسیار بیشتر از جوامعی است که جمعیت متوسطی دارند.
مشکلی که متأسفانه در کشورهای توسعه نیافته بیشتر ممکن است اتفاق افتد.
متأسفانه در سراسر جهان کار چندانی برای مراقبت از شهروندان انجام نمی‌شود،
در این شرایط بی‌تفاوتی به افزایش جمعیت موجب خواهد شد فجایعی مانند قاچاق انسان و
کار کودکان به شکل فزاینده‌ای افزایش یابد و عادی شود.
مراسم روز جهانی جمعیت
آنچه درباره وضعیت جمعیت جهان و افزایش آن گفتیم نشان می‌دهد که روز
جهانی جمعیت چه اندازه مهم است و می‌تواند فرصت مناسبی برای بررسی سالانه مسائل
جمعیتی باشد. به همین دلیل در بسیاری کشورها برای این روز مراسم مختلفی در نظر می‌گیرند.
به عنوان مثال این رویداد در بعضی کشورها سمینارهای عمومی در روز جهانی جمعیت
برگزار می‌کنند، همچنین نهادهای علمی و تحقیقاتی در این روز جلسه‌ها و کارگاه‌های
آموزشی مختلفی تدارک می‌بینند. همچنین در شهرها پیام‌هایی روی تابلوها به نمایش
گذاشته می‌شود تا همۀ مردم از اهداف روز جهانی جمعیت باخبر شوند.
بعضی حقایق در مورد جمعیت
جمعیت جهان در حال حاضر، با سرعت زیادی در حال رشد است، با آنکه باروری
از دهه 1960 کاهش یافته است، سالانه 83 میلیون کودک در سراسر جهان متولد می‌شود.
در چنین شرایطی امید به زندگی در حال افزایش است. در سال 2000 نرخ امید به زندگی
در سراسر جهان، 67 سال بود و در سال 2015 امید به زندگی به 71 سال افزایش یافت و
پیش‌بینی می‌شود که تا سال 2050، سن امید به زندگی به 77 سال برسد.
باروری پایین و امید به زندگی طولانی‌تر منجر به پیری جمعیت می‌شود. در
سراسر جهان، از هر 100 کودک زیر 15 سال، حدود 36 نفر از آنان بالای 65 سال عمر می‌کنند.
در سال 2057، زمانی که جمعیت جهان بیش از 10 میلیارد نفر باشد، شاخص پیری جهانی
نزدیک به 84 خواهد بود و فقط در آفریقا تعداد کودکان از تعداد افراد سال‌خورده
بیشتر می‌شود. در حال حاضر تقریباً در تمام کشورهای عضو اتحادیه اروپا تعداد افراد
بالای 65 سال از تعداد کودکان زیر 15 سال فراتر رفته است.
این موضوع خود موضوع دیگری است که محققان و جمعیت‌شناسان را به چالش می‌کشد
زیرا از یک سو تبعات افزایش جمعیت بیشتر برای کرۀ زمین بسیار زیان‌بار است و از
سوی دیگر پیرشدن جمعیت در دهه‌های آینده مشکلات و مسائل خاص خود را به همراه دارد.
چالش‌های جمعیتی ایران
موضوع کنترل جمعیت در دهه‌های گذشته و خطر پیری جمعیت ایران در دهه‌های
پیش رو مسائلی هستند که شرایط فعلی کشور را چالشبرانگیز می‌کنند. از سوی
دیگر مشکلات اقتصادی، بیکاری و فقر تمایل به فرزندآوری را کاهش داده است.
در دهه‌های گذشته برنامه‌های تنظیم خانواده به شکلی مشخص در ایران اجرا
می‌شد. هدف از این برنامه‌ها نه مبارزه با جمعیت بلکه برنامه‌ریزی برای رشد معقول
آن بود. یکی از اصلی‌ترین محورهای برنامه‌های تنظیم خانواده در ایران، ارتقای
سلامت مادر و کودک از طریق آگاهی‌رسانی به جامعه و تسهیل دسترسی به خدمات تنظیم
خانواده در بخش‌های دولتی و خصوصی بود. با این حال در سال‌های اخیر، ترس از پیرشدن
جمعیت موجب شده است، فرزندآوری دوباره تشویق شود. موضوعی که به حمایت و ارائۀ
خدمات عمومی بسیاری نیاز دارد.