از سال 2015، چهارم مارس به عنوان روز جهانی چاقی با هدف برگزاری یک کمپین سالانه جهت حمایت از اقدامات عملی در دستیابی و حفظ وزن سالم و معکوس کردن بحران جهانی چاقی نامگذاری شده است. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، در حال حاضر بیش از 1 بیلیون نفر در سراسر جهان از اضافه وزن و چاقی رنج می برند. برآورد شده است که تعداد افراد مبتلا به چاقی تا سال 2035 تا 9/1 بیلیون نفر افزایش یابد به عبارت دیگر انتظار می رود که تا سال 2035، 1 نفر از هر 4 نفر مبتلا به چاقی شود. هم چنین برآورد شده است که تعداد کودکان مبتلا به چاقی نیز در فاصله سال های 2020 تا 2035، 100 درصد افزایش داشته باشد. طبق آخرین آمار، بیش از 7/63 درصد مردم ایران یعنی بیش از۵۰ میلیون نفر از جمعیت کشور دچار اضافه وزن و چاقی هستند که این آمار روند رو به افزایشی را در سال های اخیر نشان داده است.
تعریف چاقی
چاقی از دیدگاه های مختلف تعاریف متعددی دارد، اما در یک بیان ساده، چاقی به عنوان انباشتگی غیر معمول چربی در بدن تعریف می شود که به صورت اضافه وزن و چاقی نمود می یابد. چاقی جدا از علت آن، به لحاظ فیزیولوژیکی دارای انواع مختلفی است. چاقی در کودکان بیشتر به علت افزایش تعداد سلول های چربی و در بزرگسالان به دلیل افزایش اندازه سلول های چربی است. به علاوه چاقی در زنان بیشتر به صورت چاقی گلابی شکل و در مردان به صورت چاقی سیبی شکل می باشد.
اندازه گیری چاقی
ساده ترین روش های اندازه گیری چاقی محاسبه نمایه توده بدنی(BMI) با استفاده از قد و وزن فرد و اندازه گیری نسبت محیط دور کمر به دور باسن (WHR) می باشد. روش های دیگری مانند اندازه گیری ترکیب بدن (Body Composition) نیز وجود دارد که البته نیاز به دستگاه های خاص و کارشناس جهت اندازه گیری دارد و می تواند به طور دقیق میزان و درصد توده عضلانی و توده چربی بدن را نشان دهد.
اهمیت توجه به چاقی
از یک طرف بحث روانی چاقی از دو دیدگاه فردی و اجتماعی مطرح است. در دیدگاه اجتماعی برچسب گذاری بر روی افراد چاق، مشکلات افراد چاق در یافتن جای مناسب برای نشستن در محیط های اجتماعی و استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی، خرید لباس و پوشاک و بسیاری از موارد مشابه سبب می شود که از دیدگاه فردی افراد اعتماد به نفس کمتری برای حضور در جامعه داشته باشند و چاقی را عامل مهم در شکست ها و عدم موفقیت های فردی و اجتماعی خود می دانند. همین امر سبب می شود که افراد به ویژه نوجوانان و جوانان حساسیت بیشتری روی تصور ذهنی خود از چاقی و ابعاد بدنی خود داشته باشند و به دنبال راه های مختلفی به ویژه بر اساس تبلیغات برای کاهش وزن خود در کوتاه ترین مدت باشند که در بسیاری از موارد استفاده می تواند عوارض پزشکی کوتاه مدت و دراز مدت برای افراد به همراه داشته باشد.
از سوی دیگر از دیدگاه پزشکی، اضافه وزن و چاقی عامل خطر ابتلا و تشدید بسیاری از بیماری های غیر واگیر دار مانند بیماری های قلبی عروقی، سکته های قلبی و مغزی، پرفشاری خون، اختلال در چربی خون، آرتریت روماتوئید، دیابت نوع 2، سندرم متابولیک، کبد چرب و بسیاری از انواع سرطان ها و ...... ست. ابتلا به هر یک از موارد فوق باعث کاهش کمیت و کیفیت زندگی فرد مبتلا شده، زندگی سایر افراد خانواده را تحت تاثیر قرار می دهد، و هم چنین سبب تحمیل هزینه های پزشکی برای فرد مبتلا و سیستم بهداشتی- درمانی کشور می شود. بنابراین از هر دو دیدگاه و براساس اصل تقدم پیشگیری بر درمان و توجه به لزوم کاهش بار بیماری های غیر واگیر دار توجه به چاقی و درمان آن بسیار حایز اهمیت می باشد.
روز جهانی چاقی 2030
هر ساله کمپین روز جهانی چاقی با انتخاب یک شعار می کوشد تا با افزایش آگاهی جامعه و توجه به جنبه های مختلف بیماری چاقی گامی موثر و کاربردی در جهت کاهش ابتلا به چاقی و درمان افراد چاق در جامعه داشته باشد. امسال مصادف با 13 اسفند ماه 1401، روز جهانی چاقی (World Obesity Day) این شعار را انتخاب کرده است: تغییر دیدگاه: بیایید در مورد چاقی صحبت کنیم. انتخاب این شعار بر این اساس است که چاقی در سطح جهانی در حال افزایش است و تلاش ها برای مقابله با آن به دلیل تصورات نادرست در مورد چاقی و نقشی که در سلامت فرد ایفا می کند، چالش برانگیز است. این دیدگاه در این راستا است هر یک از افراد ممکن است تصورات نادرستی از چاقی به عنوان یک بیماری داشته باشند، از سوی دیگر چاقی یک بیماری چند علیتی است که در نتیجه درمان آن نیز می تواند چند جانبه و پیچیده باشد. به ویژه که تغییر سبک زندگی نخستین و مهم ترین اصل در رسیدن به وزن سالم و حفظ آن در دراز مدت است که عوامل متعددی از جمله عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، قومیتی و ..... می توانند روی نوع سبک زندگی افراد دو سویه داشته باشند.
به طور مثال ممکن است افراد تصور ذهنی نادرستی از وزن خود داشته باشند و یا در صورت ابتلا به اضافه وزن و چاقی اهداف نادرستی را برای رسیدن به یک عدد وزنی خاص برای خود قرار دهند. صحبت در مورد جنبه های مختلف چاقی چه از دیدگاه و زبان پزشکان و متخصصان تغذیه و چه از سوی بیماران مبتلا به چاقی و اشتراک گذاری آن می تواند زمینه ای باشد که راه های های عملی تر و اجرایی تری را در سطح فردی و در سطح متولیان سلامت جامعه برای درمان چاقی فراهم آورد. در شعار جهانی 2023 روز چاقی چهار مورد به عنوان محورهای گفتگو مطرح شده است که عبارتند از:
- نقش تبلیغات مواد غذایی در ایجاد چاقی
- تاثیر حوادث و رویدادهای زندگی روی افزایش وزن و چاقی
- اهمیت دسترسی به خدمات پزشکی و سلامتی در درمان چاقی
- نقش بیولوژی
دکتر احسانه طاهری رئیس شورای تخصصی بهبود تغذیه و امنیت غذایی سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت