به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بهداشت و درمان صنعت نفت شمال شرق، دکترمهدی نصرآبادی معاون دارو و درمان این مرکز در جلسه آموزشی  به تشریح مبانی پدافند غیرعامل پرداخت که خلاصه ای از آن را با هم می خوانیم:

تعریف پدافند غیرعامل

مجموعه اقدامات غیر مسلحانه ای که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیری، تداوم فعالیت های ضروری، ارتقای پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدات می شود پدافند غیر عامل است.

با شکل گیری تمدن های اولیه در جهان که با وقوع جنگ همراه بود ، انسان ها اصول اولیه پدافند غیرعامل را به صورت جوشن و سپر برای حفاظت فردی و برج و بارو و قلاع محکم را برای تامین امنیت گروهی به صورت گسترده ای رواج دادند.

وجود خندق در اطراف شهرها و ایجاد دروازه های مستحکم برای پیشگیری از حملات غافل گیرانه دشمن در تمام نقاط جهان امری رایج بود.

در قرآن نیز به موضوع پدافند غیر عامل اشاره شده است، در  آیه 80 سوره مبارکه انبیاء خداوند می فرماید: « و ما به حضرت داوود ( ع ) ساخت زره را تعلیم نمودیم تا شما را از آسیب جنگ در امان بدارد ، پس آیا از شکرگزارانید؟»

در جریان هجرت پیامبر عظیم الشان اسلام نیز خداوند متعال با استفاده از شگردهای اختفا و فریب که از اصول پدافند غیرعامل است، مانع از دسترسی کفار قریش به ایشان شد.

اهداف کلان پدافند غیرعامل

پدافند غیرعامل ضمن افزایش ظرفیت های دفاعی و توان بازدارندگی ملی و مقاومت مردمی و بالا بردن هزینه تهاجم، تردید اساسی را در اراده تهاجمی دشمن ایجاد می کند.

ایمن سازی مراکز حیاتی و حساس کشور، نهادینه کردن اصول پدافند غیرعامل در طرح های توسعه ای، توسعه کمی وکیفی نیروی انسانی متخصص، فرهنگ سازی و ایجاد باور عمومی و بالا بردن قابلیت بقا و حفظ کشور در شرایط بحران و بلایای طبیعی از اهداف کلان پدافند غیر عامل است.

اصول پدافند غیر عامل

در اکثر منابع علمی و نظامی دنیا اصول پدافند غیر عامل شامل 6 الی 7 اقدام است که در طراحی و برنامه ریزی‌های و اقدامات اجرایی دقیقا باید مورد توجه قرار گیرد.

  استتار  فن و هنری است که با استفاده از وسائل طبیعی یا مصنوعی، امکان کشف و شناسائی نیروها، تجهیزات و تاسیسات را از دیده بانی، تجسس و عکسبرداری دشمن تقلیل داده و یا مخفی داشته و حفاظت کند. مفهوم کلی استتار، همرنگ و هم‌شکل کردن تاسیسات، .تجهیزات و نیروها با محیط اطراف است.

اختفا حفاظت تاسیسات ،تجهیزات و فعالیتها در برابر دید دشمن را تامین می‌کند.

پوشش از جمله اقدامات در این بخش می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- ایجاد تاسیسات در اعماق زمین یا در دل کوه ها، استفاده مناسب از عوارض زمین در احداث تاسیسات، غیرعادی و غیرمهم جلوه دادن تاسیسات با جدول بندی ، درختکاری و ...

- جداسازی منطقی تاسیسات صنعتی به صورتی که به شکل واحدهای صنعتی مجزا و کم اهمیت جلوه کنند.حذف نقاط حیاتی ، حساس و مهم از روی نقشه ها و نشان ندادن نمای خارجی آنها در رسانه های عمومی

 فریب  و تفرقه و پراکندگی تمامی اقدامات طراحی شده حیله‌گرانه‌ای که موجب گمراهی دشمن در نیل به اطلاعات و محاسبه و برآورد صحیح از توان کمی و کیفی طرف مقابل شده و او را در تشخیص هدف و هدف گیری با شک و تردید مواجه کند.

مقاوم سازی و استحکامات ایجاد هر گونه حفاظتی که در مقابل اصابت مستقیم بمب، راکت، موشک، گلوله توپخانه، خمپاره و یا ترکش آنها مقاومت کرده و مانع صدمه رسیدن به نفرات، تجهیزات یا تاسیسات شده و اثرات ترکش و موج انفجار را به طور نسبی خنثی کند

پناهگاه، جان پناه، سازه‌های امن و مقاوم‌سازی تاسیسات، ایجاد استحکامات صحرایی و سازه‌های موقتی، دال بتنی، کیسه شن، خاک‌ریز، بشکه شن و یا استوانه بتنی و... جزء استحکامات محسوب می‌شوند.

اعلام خبر آگاهی و هشدار به نیروهای خودی مبنی بر نزدیک بودن عملیات تعرضی دشمن. این هشدار که برای آماده شدن می‌باشد، ممکن است چند ساعت، چند روز و یا زمانی طولانی‌تر از آغاز مخاصمات اعلام شود. دستگاه‌ها و وسایل اعلام خبر شامل رادار، دیده‌بانی بصری، آژیر، بلندگو، پیامها و آگاهی های هشدار دهنده می‌باشد.

تهدید نرم

عبارت است از هر گونه اقدام غیرخشونت آمیز که ارزش ها و هنجارها را مورد هجوم قرار داده و در حد نهایی منجر به تغییر در الگوهای رفتاری و خلق الگوهای جدید می شود که با الگوهای نظام حاکم تعارض داشته باشد.

تهدید نرم به نوعی تحمیل اراده بر حریف می باشد.

تهدید نرم دو پیکارگاه دارد، یکی قلب و دیگری مغز است و تصرف دل ها و ذهن ها هدف منازعات نرم است.

در سال های اخیر در منازعه نرم آمریکا با ایران که برخوردی فرهنگی، روانی و رسانه ای است باورسوزی، الگوپردازی و تلاش برای مسخ الگوهای رایج اجرا می شود.

جنگ نرم

جنگ نرم در برابر جنگ سخت در حقیقت شامل هر گونه اقدام روانی و تبلیغات رسانه ای می شود و بدون درگیری نظامی و گشوده شدن آتش، رقیب را به انفعال یا شکست وا می دارد.

جنگ روانی، جنگ رایانه ای و اینترنتی ، براندازی نرم ، راه اندازی شبکه های رادیویی و تلویزیونی و شبکه سازی از شکل های مختلف جنگ نرم هستند.

عملیات روانی

زیر مجموعه ای از جنگ روانی است. البته امروزه واژه جنگ روانی جای خود را به عملیات روانی داده است.

از عملیات روانی به عنوان عملیات برنامه ریزی شده برای فرستادن اطلاعات و معیارهای گزینش شده به مخاطبان به منظور تحت تاثیر قرار دادن هیجان ها، انگیزه ها و رفتار حکومت، سازمان ها و یا گروه ها به منظور اغوا یا تقویت نگرش ها یاد شده است.

جنگ رسانه ای

استفاده از رسانه ها برای تضعیف کشور هدف و بهره گیری از توان و ظرفیت رسانه ها ، به منظوردفاع از منافع ملی می باشد.

در الگوی مدرن امنیت، رسانه ها با ایجاد تحول در باورها ، ارزش ها ، اعتقادات ، تصاویر ، ادراک و ذهنیات جامعه زمینه را برای اقناع و پذیرش فراهم می کنند.

رسانه ها نه تنها واقعیت را بلکه حتی مهمتر از آن ادراک مردم از واقعیت را نیز تغییر می دهند، به گونه ای که برخی از اندیشمندان معتقدند که رسانه ها، حاکمیت و قدرت تعیین سرنوشت انسان ها را از آنان سلب و در اختیار خود گرفته اند.

فضای سایبر (فضای مجازی)

فضای سایبر در معنا به مجموعه هایی از ارتباطات درونی انسانها از طریق کامپیوتر و مسائل مخابراتی بدون در نظر گرفتن جغرافیای فیزیکی گفته می شود.

یک سیستم آنلاین نمونه ای از فضای سایبر است که کاربران آن می‌توانند از طریق ایمیل با یکدیگر ارتباط بر قرارکنند.

بزرگترین فضای سایبر که میلیونها کاربر را به یکدیگر متصل می کند، فضای مجازی اینترنت است.

تهدیدات سایبری و راهکارهای دفاعی

با پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات، دستگاه های اجرایی برای انجام عملیات خود و به منظور تولید، ذخیره سازی، پردازش، بازیابی و ارائه گزارش اطلاعات خود، به سامانه های اطلاعاتی رایانه ای وابسته شده اند.

در برنامه 5 ساله پنجم توسعه کشور قرار برآن است که در آینده نزدیک بیش از 70درصد خدمات دولتی با بهره گیری از سامانه های خودکار و داده های الکترونیکی انجام شود. بدین ترتیب اجرای ماموریت ها و ارائه خدمات به مردم بدون استفاده از این سامانه ها ممکن نخواهد بود.

بنابراین امنیت اطلاعات در دستگاههای اجرایی از اهمیت ویژه ای برخوردار خواهد بود.

تهاجم سایبری: به هرگونه اقدام غیرمجاز سایبری که با هدف نقض سیاست امنیتی یک سرمایه سایبری و ایجاد خرابی یا خسارت انجام گیرد، اطلاق می شود.

جنگ سایبری: بالاترین و پیچیده ترین نوع از تهاجم سایبری است که علیه منافع ملی سایبری کشورها انجام شده و شدیدترین پیامدها را به همراه خواهد داشت.

سلاح سایبری: سامانه ای است که برای وارد کردن خسارت به ساختار یا عملیات سامانه های سایبری دیگر ، طراحی و تولید شده باشد. مانند انواع بدافزار ها و بات نت ها.

آسیب پذیری سایبری: به ضعف موجود در داخل یک سرمایه سایبری و رویه های امنیتی یا کنترل های داخلی آن اطلاق می شود که قابلیت بهره برداری در جنگ سایبری داشته باشد.

نمونه هایی از انواع حملات سایبری

·              استراق سمع و جاسوسی از راه دور و از طریق بستر شبکه

·              اختلال یا قطع شبکه های اطلاع رسانی مانند صدا و سیما

·              اختلال یا قطع شبکه ارتباطات تلفنی داخل و یا خارج از کشور

·              اختلال در شبکه مراکز خدماتی مانند بانک ها ، نیروگاه ها ، توزیع برق و ...

·              آسیب رسانی به تاسیسات صنعتی با نفوذ در سیستم های کنترلی آنها

·              دسترسی غیر مجاز به بانک های اطلاعاتی مختلف مانند سازمان ثبت احوال کشور

·              حمله به وب سایت های متعلق به سازمان ها و نهاد ها و ...

·              تهدیدات فرهنگی از قبیل رواج بی بند و باری و سست کردن باورهای مذهبی

·              تهدیدات اقتصادی مانند اختلال و جلوگیری از نقل و انتقال پولی و بانکی و خرید اینترنتی

·              تهدیدات اجتماعی از قبیل بسیج و سازماندهی اغتشاشات و ناآرامی های مختلف در کشور و هدایت گروه های منحرف از طریق شبکه های اجتماعی مانند facebook

با توجه به اهمیت ویژه پدافندغیر عامل، آگاه سازی اذهان عمومی بویژه کارکنان سازمانها و نهادها در این مورد بسیار ارزشمند است و کارکنان بهداشت و  درمان صنعت نفت بدلیل ارتباط با صنعت نفت کشور وظیفه خود می داند، این موضوع را در تمامی زیرساختها مدنظر قرار دهد تا بخشی از زنجیره پدافند غیرعامل را تکمیل کرده باشد.